Türkiye'nin önemli akarsularından Kızılırmak ve Yeşilırmak'ın yıllık ortalama debisi, 2014-2023 döneminde çoğunlukla uzun yıllar ortalamasının altında kaldı. Devlet Su İşleri (DSİ) tarafından düzenli olarak ölçülen debi verilerine göre, Kızılırmak'ın uzun yıllar ortalama debisi 85,2 metreküp/saniye, Yeşilırmak'ın ise 149 metreküp/saniye olarak kaydedildi.
Kızılırmak'ta ortalama debi 2014 yılında 81, 2015'te 72, 2018'de 60, 2019'da 46, 2020'de 54, 2021'de 52 ve 2022'de 63 metreküp/saniye ölçülerek, uzun yıllar ortalamasının altında kaldı. Türkiye'nin en uzun nehri Kızılırmak, 2016 yılında 129, 2017'de 88, 2023'te ise 104 metreküp/saniye debiyle uzun yıllar ortalamasının üzerinde aktı.
Yeşilırmak'ta Debi Düşüşü
Yeşilırmak'ta ise ortalama debi 2014'te 64, 2017'de 104, 2019'da 125, 2020'de 133, 2021'de 85, 2022'de 129 ve 2023'te 136 metreküp/saniye ölçülerek, yine uzun yıllar ortalamasının altında kaldı. 2015 yılında 149 metreküp/saniye debiyle uzun yıllar ortalamasıyla aynı seviyede akan Yeşilırmak, 2016'da 165 ve 2018'de 164 metreküp/saniye ile ortalamanın üzerinde aktı.
Bu Yıl Debi Değişimleri
Bu yılın ilk 9 aylık verilerine göre Kızılırmak'ta ortalama debi 92 metreküp/saniye (uzun yıllar ortalamasının üstü), Yeşilırmak'ta ise 94,1 metreküp/saniye (uzun yıllar ortalamasının altı) olarak kaydedildi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Muhammet Bahadır, "Yeşilırmak Havzası'nda son 10 yılda yağış değerlerinde yüzde 1 gibi çok küçük bir azalma var," dedi.
Bahadır, Yeşilırmak'ın debisinin uzun yıllar ortalamasının altında kalmasını, havza içindeki nüfus artışı ve su tüketimindeki artışa bağladı. Kızılırmak'ın daha geniş bir havzaya sahip olduğunu vurgulayan Bahadır, bu nehirde de akım düşüşlerinin gözlemlendiğini belirtti.
Kızılırmak ve Yeşilırmak Üzerindeki Etkiler
DSİ Samsun 7. Bölge Müdürlüğü Havza Yönetimi İzleme ve Tahsisler Şube Müdürlüğü Rasatlar Başmühendisi İmdat Karaman, Kızılırmak ve Yeşilırmak havzalarında yapılan ölçümler ve su kullanımı ile ilgili verileri aktardı. "Havza genelinde ana kollarda ve denize dökülen noktalardaki istasyonlarda sürekli seviye ve debi ölçümü yapılıyor," dedi.
Karaman, "Nüfus arttıkça sulama ve içme suyu gibi kullanım ihtiyaçları da artıyor. Akışın azalması tek başına iklimsel değişikliğe bağlanamaz," ifadesini kullandı. Özellikle iç bölgelerde su kullanımının arttığını vurgulayan Karaman, her iki nehrin de doğal akım olan nehirler olmadığını, hidroelektrik santralleri gibi yapılar nedeniyle su akışının etkilediğini belirtti.
Dünyada su kullanımının yıldan yıla arttığını ve bu artışın devam edeceğini belirten Karaman, suyun tasarruflu kullanılmasının önemini vurguladı.
Su kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir kullanımı, hem yerel halk hem de ekosistem için kritik bir önem taşıyor. Uzmanlar, hem iklim değişikliği hem de artan nüfusun getirdiği su ihtiyaçları açısından daha dikkatli bir yaklaşım gerektiğini savunuyor.