Bezdirme (Mobbing) Nedir?
Çalışma hayatında günümüzün büyük kısmını evimizden ziyade işyerinde geçirmekteyiz. İnsanların iş hayatında kendi içinde rekabet, iş hırsı, kâr/maliyet baskısı, kişisel hırslar ve stres taşıdıkları görülmektedir. Yaşanan bu olumsuzluklarla birlikte son zamanlarda “Bezdirme (Mobbing)” kavramını çok duyar olduk. Bezdirmeye (Mobbing) bağlı olarak iş sözleşmelerinin haklı/geçerli sebeplerle feshedildiği ve/veya tazminat davalarına konu örneklere çokça rastlamak mümkün. Peki, nedir bezdirme (mobbing)? Ne değildir? Nasıl anlaşılır? Ne yapmak gerekir?
Bezdirmenin (Mobbing) kelime anlamı; psikolojik şiddet, baskı, kuşatma, taciz, rahatsız etme veya sıkıntı vermektir. Türk Dil Kurumu, kavramın karşılığı olarak “Bezdiri” kelimesini belirlemiş ve “İş yerlerinde, okullarda vb. topluluklar içinde belirli bir kişiyi hedef alıp, çalışmalarını sistemli bir biçimde engelleyip huzursuz olmasına yol açarak yıldırma, dışlama, gözden düşürme” olarak tanımlamıştır. Ancak halihazırda daha çok “bezdirme (mobbing)” kelimesinin kullanıldığı gözlemlenmektedir.
Yargıtay Kararlarına Göre Bezdirme (Mobbing) Nedir?
Yargıtay kararları ışığında genel bir belirleme yapacak olursak, bezdirmenin (mobbing) şartları:
1. İşçinin şerefine, kişiliğine, karakterine, inancına, değerlerine, yeteneklerine, tecrübelerine, birikimlerine, düşüncelerine, etnik kökenine, yaşam biçimine, kültür vb. yönlerine yönelik olarak,
2. Uzun bir süre ve belli aralıklarla, sistematik biçimde tekrarlanan,
3. Mağdur işçinin karşı koymasına rağmen yapılan,
4. Aşağılayıcı, küçük düşürücü, psikolojik olarak acı verici, işteki performansını etkileyici/engelleyici nitelikte,
5. Tehdit, şiddet, aşağılama, hakaret, ayrımcılık, ağır eleştiri, taciz veya çalışma şartlarını ağırlaştırma şeklinde sayılabilir.
Bezdirme (mobbing), yalnızca işveren tarafından değil, işçinin tüm çalışma arkadaşları tarafından gerçekleştirilebilir. Bu anlamda bezdirme (mobbing) nedeniyle genel mahkemeler nezdinde tazminat davası açmak isteyen işçi, yalnızca işverene karşı değil, çalışma arkadaşlarına karşı da dava açabilecektir.
Bunlarla birlikte, Yargıtay'ın kararlarında yer alan hususları da dikkate alarak, bezdirme (mobbing) terimine ilişkin olarak uygulama eliyle çizilen tanımsal çerçeveyi daha belirgin hale getirebiliriz. Örneğin, Yargıtay 22. Hukuk Dairesi, 2016/3654 E., 2019/1020 K. sayılı kararında: "Süreklilik göstermeyen, belli aralıklarla sık sık tekrarlanmayan, ara sıra münferit olarak meydana gelmiş birkaç haksız, kaba, nezaketsiz veya etik dışı davranış bezdirme (mobbing) olarak nitelendirilemez." ifadeleriyle, süreklilik göstermeyen ve belirli aralıklarla sık sık tekrarlanmayan davranışların bezdirme (mobbing) olarak değerlendirilemeyeceği belirtilmiştir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2017/17931 E., 2020/14104 K. sayılı kararında ise:
"Bezdirmeyi (mobbing); stres, tükenmişlik sendromu, işyeri kabalığı, iş tatminsizliği ya da doyumsuzluğu gibi olgulardan ayıran husus, belli kişinin belli bir amaca yönelik olarak hedef alınması, yapılan haksızlığın sürekli, sistematik ve sık oluşudur. Süreklilik göstermeyen, belli aralıklarla sık sık tekrarlanmayan, haksız, kaba, nezaketsiz veya etik dışı davranış bezdirme (mobbing) olarak nitelendirilemez." ifadeleriyle, çalışma hayatına ilişkin diğer tatsız kavramlar ile bezdirme (mobbing) arasındaki farklılıklar ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Her ne kadar Yargıtay kararlarına göre ve Bezdirmenin (Mobbing) genel tanımına göre işçiye karşı süreklilik göstermeyen ve tekrarlanmayan olumsuz davranışlar bezdirme (mobbing) olarak algılanmayıp işçiye iş sözleşmesini bezdirme (mobbing) sebebiyle haklı nedenle fesih hakkı vermese de, uğranılan bu olumsuz hareket ve davranışlar işçiye İş Kanunun başka maddelerinden haklı nedenle fesih hakkı verecektir.
Bezdirmeye (Mobbing) Maruz Kalan İşçinin Hakları Nelerdir?
Bezdirmeye (mobbing) maruz kalan işçi, somut olayda uygun düştüğü ölçüde aşağıdaki talep ve davaları ilgililer ile yetkili ve görevli mahkemelere karşı ileri sürebilir:
1. Çalıştığı kurum içerisinde mevcut olan şikayet mekanizmasını kullanabilir,
2. İş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir, iş hukukundan kaynaklanan maddi tazminat ve alacak kalemlerini (ayrımcılık tazminatı, ödenmemiş olan işçilik ücretleri, kıdem tazminatı, fazla mesai ücreti vb. gibi) işverenden talep edebilir.
3. Bezdirme (mobbing) nedeniyle genel mahkemeler nezdinde manevi tazminat davası açabilir,
4. Kendisine yönelik olarak gerçekleştirilmiş olan bezdirme (mobbing) fiili Türk Ceza Kanunumuzda yer alan bir suç fiilini ihtiva edecek şekilde gerçekleştirilmişse, ilgili kişiler hakkında suç duyurusunda bulunabilir.
Bezdiri (Mobbing) Nedeniyle İş Sözleşmesinin Feshi
Bezdirmeye (mobbing) uğrayan işçi, iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. İşverenin işçiye yönelik bezdiri (mobbing) niteliğinde kabul edilebilir davranışları, İş Kanunumuzun 24. maddesinde işçi açısından haklı fesih nedeni kapsamında ise işçi tarafından iş sözleşmesi haklı nedenle feshedilebilir. Bu durumda işçi kıdem tazminatı, fazla mesai ücreti, ödenmeyen işçilik ücretleri, yıllık izin ücreti, hafta tatili ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücreti gibi işçilik alacak ve tazminatlarını talep edebilecektir.
Bezdirme (Mobbing) Olgusunun İspatlanması
Bezdirme (mobbing) olgusunun ispatı tanık beyanı, işyeri kamera kayıtları, mesajlaşma ekran görüntüsü vb. her türlü hukuka uygun delil ile sağlanabilir. Uygulamada bezdirme (mobbing) olgusunun ispatında kesin ispat koşulu aranmamakta, yaklaşık ispatın sağlanması yeterli olmaktadır.
6 Mart 2025 tarihli ve 32833 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 2025/3 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile iş yerlerinde psikolojik tacizin (bezdirme/mobbing) önlenmesine yönelik düzenlemeler getirilmiştir.
İş yerlerinde psikolojik tacize (bezdirme/mobbing) maruz kalan çalışanların, başvurularını aşağıdaki resmî mercilere iletebildiği belirtilmiştir:
* Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER)
* Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Dilekçe Komisyonu
* Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
* Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi (ALO 170)
* Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK)
* İlgili Mevzuatta Belirtilen Usullere Göre Çalıştıkları Kurum veya Kuruluş
Genelge de genel olarak sağlıklı bir iş ortamının oluşabilmesi için işverenlerin ve işçilerin hak ve yükümlülüklerini bilmeleri gerektiği söylenmiştir. Ayrıca işverenlerin iş yerinde bezdirme (mobbing) sürecine yapıcı yaklaşımlarla yaklaşarak uzmanlardan destek almaları ve iş yerlerinde bezdirmenin (mobbing) yaşanmasına engel olmaları anlatılmıştır.
Her yazımızda bahsettiğimiz gibi, iş yerinizde bezdirme (mobbing) gibi durumlara maruz kalmanız durumunda, sürecin sonunda haklılığınızı kanıtlamak ve haklarınızı almak için mutlaka sürecin hemen başında alanında uzman bir avukata başvurmanızı tavsiye eder, iyi okumalar dileriz.
